Του Χαράλαμπου Βασιλειάδη
Η Επιστολή, ο Ύμνος, ο Όρκος … σημαντικά ιστορικά ντοκουμέντα
Ο Διαφωτιστής, ο Εμπνευστής, ο Πρίγκιπας … πρωτηρότες ελευθερίας
Πατριώτες, Επαναστάτες, Ήρωες … στο χάραμα της Επανάστασης του 1821
Η Επανάσταση σε τρεις παραγράφους…
Η αρχή – Η Ελληνική Επανάσταση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κηρύχτηκε την 21η Φεβρουαρίου 1821 στο Γκαλάτσι (ρουμάνικα: Galaţi, πόλη και λιμάνι στην ανατολική Ρουμανία), από το Δημήτριο Αργυρόπουλο (τότε πρόξενο της Ρωσίας), όπου ο Βασίλειος Καραβίας εξουδετέρωσε την Οθωμανική φρουρά. Η πρώτη επίσημη πολεμική πράξη της επανάστασης ήταν η διάβαση του ποταμού Προύθου, στη Μολδαβία, από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στις 22 Φεβρουαρίου 1821 και η είσοδος του στο Ιάσιο, της Ρουμανίας. Η επανάσταση εορτάζεται την 25η Μαρτίου, λόγω της ανύψωσης του ιερού λαβάρου της επανάστασης στην ιερά μονή της Αγίας Λαύρας από τον φιλικό (δηλαδή, μέλος της Φιλικής Εταιρείας) Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανό (Δημητσάνα Αρκαδίας, 25 Μαρτίου 1771 – Ναύπλιο, 30 Μαΐου 1826, ιεράρχης που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Επανάσταση με διπλωματική και πολιτική δράση) ανήμερα του Ευαγγελισμού το 1821, ενώ στο μεταξύ είχαν απελευθερωθεί τα Καλάβρυτα, το Αίγιο, η Καλαμάτα, κ.ά.
Το τέλος – Η τελευταία μάχη δόθηκε ουσιαστικά στις 12 Σεπτεμβρίου 1829 στα στενά της Πέτρας (χωριό του δήμου Αλιάρτου, της περιφερειακής ενότητας Βοιωτίας) με τον ελληνικό στρατό του Δημητρίου Υψηλάντη. Στην εν λόγω μάχη οι Τούρκοι είχαν σημαντικές απώλειες με αποτέλεσμα -και σε συνδυασμό με την διαγραφόμενη ολοκληρωτική ήττα της Τουρκίας στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (Ιούνιος 1828 – 14η Σεπτεμβρίου 1829 – Ο Ρωσοτουρκικός Πόλεμος έληξε με την Συνθήκη της Αδριανούπολης που έδωσε στη Ρωσία το μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής ακτής της Μαύρης Θάλασσας και τις εκβολές του Δούναβη)- ο Τούρκος διοικητής να προτείνει στον Δ. Υψηλάντη συνθηκολόγηση. Με την συνθήκη οι Τούρκοι δέχτηκαν να εκκενώσουν ολόκληρη την Ανατολική Ελλάδα νότια της Λαμίας, εξαιρούμενης της Ακρόπολης των Αθηνών και του φρουρίου Καράμπαμπα. Με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού κράτους (γνωστό και ως Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830), την 3η Φεβρουαρίου 1830, από τις Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία, έγινε η πρώτη επίσημη, διεθνής διπλωματική πράξη αναγνώρισης της Ελλάδος ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος.
Το ενδιάμεσο – Μεσολάβησαν πολλές μάχες σε στεριά και θάλασσα, όπως, η ιστορική και με διεθνή αντίκτυπο, Έξοδος του Μεσολογγίου, πολλές ολέθριες διχαστικές καταστάσεις μέχρι και εμφύλιες αντιδικίες, και αλλά ιστορικά γεγονότα, με κυριότερα ίσως την Ναυμαχία του Ναβαρίνου την 20η Οκτωβρίου 1827, και την άφιξη του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος, του Ιωάννη Καποδίστρια, την 28η Ιανουαρίου 1828. Για πληρέστερη ιστορική αναφορά, η Αϊτή -το Χαΐτιον, σύμφωνα με τα ελληνικά της εποχής- ήταν η πρώτη κρατική οντότητα που αναγνώρισε την Επανάσταση του ’21, μόλις το 1822, και το δικαίωμα των Ελλήνων για αυτοδιάθεση, με την επιστολή του προέδρου της, Ιωάννου Βόγιερ (Jean Pierre Boyer, 15 Φεβρουαρίου 1776, Αϊτή – 9η Ιουλίου 1850, Γαλλία – συμμετείχε στον επαναστατικό-απελευθερωτικό αγώνα της Αϊτής και εκλέχτηκε Πρόεδρος της χώρας του μεταξύ 1818 και 1843), «… προς τους Πολίτας της Ελλάδος Α. Κοραήν, Κ. Πολυχρονιάδην, Α. Βογορίδην και Κ. Κλωνάρην …». Στην επιστολή του (που ήταν απαντητική σε επιστολή του Α. Κοραή) χαρακτηριστικά γράφει: «… Μία τόσον ωραία και τόσον νόμιμος υπόθεσις, και προ πάντων αι συνοδεύσασαι ταύτην πρώται επιτυχίαι, ουκ εισίν αδιάφοροι τοις Χαϊτίοις, οίτινες, ως οι Ελληνες επί πολύν καιρόν έκλινον τον αυχένα υπό ζυγόν επονείδιστον και δια των αλύσεων αυτών συνέτριψαν την κεφαλήν της τυραννίας. … Πολίται, διερμηνεύσατε προς τους συμπατριώτας υμών τας θερμοτέρας ευχάς, άς λαός του Χαϊτίου αναπέμπει υπέρ της ελευθερώσεως αυτών. Οι μεταγενέστεροι Ελληνες ελπίζουσιν εν τη αναγεννωμένη ιστορία τούτων άξια της Σαλαμίνος τρόπαια. Είθε παρόμοιοι τοις προγόνοις αυτών αποδεκνυόμενοι και υπό των διαταγών του Μιλτιάδου διευθυνόμενοι, δυνηθώσιν εν τοις πεδίοις του νέου Μαραθώνος τον θρίαμβον της ιεράς υποθέσεως, ήν επεχείρησαν υπέρ των δικαιωμάτων αυτών, της θρησκείας και της πατρίδος. Είθε, τέλος, διά των φρονίμων διατάξεων αυτών μνημονευθώσιν εν τη ιστορία οι κληρονόμοι της καρτερίας και των αρετών των προγόνων. Τη 15η Ιανουαρίου 1822 και 19η της Ανεξαρτησίας Βογέρ». [πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/593
Κύριο μέλημα αυτής της ανάρτησης είναι η προβολή τριών (τουλάχιστον πέντε … τελικά) ιστορικών μορφών της Ελλάδος (γηγενείς αλλά και της διασποράς, στεριανοί αλλά και νησιώτες, … κοσμοπολίτες, λαϊκοί μα και πρίγκηπες) που έφεραν το χάραμα του Επαναστατικού Αγώνα και της απελευθέρωσης με εντελώς ξεχωριστή προσφορά ο καθένας. [πηγή: el.wikipedia.org]
Ο Μέγας Διαφωτιστής…
Ο Αδαμάντιος Κοραής (Σμύρνη, 27 Απριλίου 1748 – Παρίσι, 6 Απριλίου 1833), ήταν Έλληνας φιλόλογος, με καταγωγή από τη Χίο, με βαθιά γνώση του ελληνικού πολιτισμού και ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού, πρωτοπόρος στην έκδοση έργων αρχαίας ελληνικής γραμματείας και υποστηρικτής της καθαρεύουσας σε μια μετριοπαθή μορφή της. Ο Α. Κοραής απέστειλε τρεις επιστολές στον Τόμας Τζέφερσον* καλώντας τον να συνδράμει στον δίκαιο αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία. Έλαβε μια απαντητική επιστολή.
* O Τόμας Τζέφερσον (Thomas Jefferson, 13 Απριλίου 1743 – 4 Ιουλίου 1826) ήταν Αμερικανός πολιτικός, διπλωμάτης, δικηγόρος, αρχιτέκτονας, φιλόσοφος, ο δεύτερος υπουργός των Εξωτερικών (1797-1801) με την κυβέρνηση του Τζορτζ Ουάσιγκτον, ο τρίτος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (1801-1809) και κύριος συντάκτης (σε συνεργασία με τον Βενιαμίν Φραγκλίνο) της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ, η οποία στηρίζεται στις πολιτικές ιδέες του Διαφωτισμού και ψηφίζεται στις 4 Ιουλίου 1776 στη Φιλαδέλφεια. Ο Τ. Τζέφερσον ήταν ελληνομαθής, ορθολογιστής, υπέρμαχος του διαχωρισμού κράτους-εκκλησίας, θαυμαστής της Γαλλικής Επανάστασης και ιδρυτής του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια.
Ας σημειωθεί ότι εκείνη την πεντηκονταετία συνέβησαν κοσμοϊστορικές απελευθερωτικές και κοινωνικές επαναστάσεις, εμπνευσμένες από τον Διαφωτισμό*, όπως, η Αμερικανική Επανάσταση (1775-1783), η Γαλλική Επανάσταση (1789-1799) και η Ελληνική Επανάσταση (21η Φεβρουαρίου 1821 – 12η Σεπτεμβρίου 1829).
*Ο Διαφωτισμός αποτελεί σημαντικό πνευματικό κίνημα που εκδηλώθηκε από τα τέλη του 17ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 18ου. Οι διαφωτιστές πρέσβευαν τον ορθολογισμό και την πίστη στην πρόοδο, αξιώνοντας αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας, στους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς, την οικονομία, την εκπαίδευση και τη θρησκεία. Τάχθηκαν υπέρ της ατομικής ελευθερίας και εναντίον της τυραννικής διακυβέρνησης και της καταπίεσης. Βασικός φορέας των νέων ιδεών ήταν η ανερχόμενη αστική τάξη που μέχρι εκείνη την εποχή παρέμενε αποκλεισμένη από το σύστημα της απολυταρχίας. Ανάμεσα στους σημαντικούς εκφραστές του Διαφωτισμού είναι οι Βολταίρος, Μοντεσκιέ, Ντενί Ντιντερό, Ζαν λε Ροντ ντ’ Αλαμπέρ, Ζαν Ζακ Ρουσό κ.ά.
Κάποια ενδιαφέροντα αποσπάσματα από την πρώτη επιστολή του Α. Κοραή και την απαντητική του Τ. Τζέφερσον παρεμβάλλονται [όλες οι επιστολές είναι αναρτημένες στο: https://www.logiosermis.net/2016/11/blog-post_41.html#.YDVd4-g3lPw]
Αποσπάσματα από την πρώτη επιστολή του Α. Κοραή προς τον Τ. Τζέφερσον…
«Παρίσι, 10 Ιουλίου 1823 – Ίσως θα θυμάστε κάποιον Έλληνα, που Σας παρουσίασε εδώ και μερικά χρόνια ο μακαρίτης Paradise. …. Είναι δυστύχημα ότι η επανάστασή μας έγινε όταν η δημόσια εκπαίδευσή μας μόλις άρχιζε. Εξερχόμαστε από μία πολύ κακή σχολή, την τουρκική σχολή, κι αυτό είναι αρκετό. … Επίσης, αποτελεί δυστύχημα για εμάς τους Έλληνες, ότι γειτονεύουμε με ευρωπαϊκές χώρες, δήθεν πεφωτισμένες, σε μία περίοδο κατά την οποία διέρχονται και οι ίδιες κρίση. … Βλέπετε, Κύριε, σε τι αμηχανία πρέπει να βρίσκονται όσοι Έλληνες επιθυμούν την ευημερία του έθνους τους. … Ο Μαυροκορδάτος, τον οποίον μερικοί κόλακες άρχισαν ήδη να αποκαλούν πρίγκιπα, και που ίσως κατορθώσουν να πείσουν αρκετούς ηλιθίους ότι πραγματικά είναι πρίγκιψ, μου έγραψε για πρώτη φορά. … Ενισχύσατέ μας, ευτυχείς Αμερικανοί. Δεν Σας ζητούμε να μας δώσετε ελεημοσύνη. Σας παρέχουμε, μάλλον, μία ευκαιρία να αυξήσετε την ευτυχία Σας. Δεχθείτε, Κύριε, τη διαβεβαίωση του βαθύτατου σεβασμού, που πάντα μου ενέπνευσε το πρόσωπό Σας. Α. Κοραής»
Είναι προφανής ο προβληματισμός του Α. Κοραή κατά πόσο ήταν έτοιμοι οι Έλληνες πνευματικά/εκπαιδευτικά να αποτινάξουν τον τύραννο (επιθυμούσε η επανάσταση να ξεκινούσε μετά από μια γενιά ώστε η ελληνική παιδεία να διευρυνόταν) αλλά και πόσο τον ενοχλούσε η παρουσία κάποιων φίλαρχων φυλάρχων και των παρατρεχάμενων κολάκων τους.
Αποσπάσματα από την πρώτη απαντητική επιστολή του Τ. Τζέφερσον προς τον Α. Κοραή…
«Monticello, 31η Οκτωβρίου 1823 – Προσφάτως έλαβα την επιστολή Σας της 10ης Ιουλίου. Ενθυμούμαι με ευχαρίστηση την ευκαιρία που μου δόθηκε στο Παρίσι, χάρη στην καλοσύνη του κ. Paradise, να κάνω τη σύντομη γνωριμία Σας. … Σε αυτούς (αναφέρεται στους αρχαίους προγόνους μας) όλοι εμείς οφείλουμε τα φώτα, που αρχικώς μας οδήγησαν για να βγούμε από το γοτθικό σκοτάδι. … Το πολίτευμα των Αθηνών, παραδείγματος χάριν, ήταν μία μορφή διακυβερνήσεως του λαού μίας πόλεως, που νομοθετούσε για όλη την επικράτεια που είχε υπό τον έλεγχό της. Το πολίτευμα της Λακεδαίμωνος ήταν ένα πολίτευμα στρατοκρατών καλογήρων, που εξουσίαζαν τη χαμηλή τάξη, η οποία ήταν το αντικείμενο της πιο ακατονόμαστης δουλείας. Στη σημερινή εποχή, επικρατούν άλλες αρχές. Η ισότητα μεταξύ των ανθρώπων και η ατομική ευδαιμονία αναγνωρίζονται τώρα ως οι μόνοι νόμιμοι αντικειμενικοί σκοποί μίας κυβερνήσεως. … Νομίζω ότι εμείς, στην Αμερική, έχουμε βρει τον ευτυχέστερο από κάθε άλλον τρόπο για την ανάδειξη της εκτελεστικής μας εξουσίας. … Κι ενώ απευθύνω στον ουρανό τις θερμότερες ικεσίες για να επανακτήσουν οι συμπατριώτες Σας την ελευθερία και την επιστήμη των προγόνων τους, επιτρέψατέ μου να Σας προσφέρω τη διαβεβαίωση της εγκαρδίου εκτιμήσεως και του υψηλού σεβασμού που τρέφω για Εσάς προσωπικώς. Τ. Τζέφερσον»
Είναι εμφανής ο σεβασμός του Τ. Τζέφερσον προς τον Α. Κοραή, η προσήλωση του στην ελευθερία, την δημοκρατία και τις αξίες, ο θαυμασμός του προς την αρχαία Ελλάδα αλλά και η αποστασιοποίηση του από τα πολιτειακά/διοικητικά μοντέλα (πολιτεύματα) που ίσχυαν τότε σε Αθήνα και Σπάρτη. Οι ΗΠΑ δε, εκ των πραγμάτων, ήταν αδύνατον να παρέχουν κάποια ουσιαστική βοήθεια προς την Ελλάδα, όχι μόνο λόγω αποστάσεως, αλλά και λόγω του γεγονότος ότι ήταν μια νεοσύστατη δημοκρατία με ζωή λιγότερη από μισό αιώνα.
Ο Μέγας Εμπνευστής…
Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος (Βελεστίνο, 1757 – Βελιγράδι, 24 Ιουνίου 1798) με πραγματικό όνομα Αντώνιος Κυριαζής. Ήταν Έλληνας συγγραφέας, πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης. Θεωρείται εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Ο ίδιος υπέγραφε ως «Ρήγας Βελεστινλής» ή «Ρήγας ο Θεσσαλός» και ουδέποτε «Φεραίος», κάτι που είναι δημιούργημα μεταγενέστερων λογίων. Σύμφωνα με τη συστηματική μελέτη «Όνομα και καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή» θεωρήθηκε ότι είναι ντόπιος, γηγενής και δεν είχε βλάχικη καταγωγή. Ο επαναστατικός Θούριος του ενέπνευσε τους σκλαβωμένους λαούς της Βαλκανικής και ταυτόχρονα αναστάτωσε ισχυρούς γείτονες μας.
Παραθέτω αποσπάσματα από τον Θούριο [πηγή: http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2218/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_G-Gymnasiou_html-empl/index03_01.html]
Ως πότε παλικάρια, θα ζούμε στα στενά,
μονάχοι σα λιοντάρια, στις ράχες στα βουνά;
…
Κάλλιο είναι μιάς ώρας ελεύθερη ζωή,
παρά σαράντα χρόνια, σκλαβιά και φυλακή.
…
Σ’ ανατολή και δύση, και νότον και βοριά,
για την πατρίδα όλοι, να ‘χωμεν μια καρδιά.
Στην πίστιν του καθ’ ένας, ελεύθερος να ζη,
στην δόξαν του πολέμου, να τρέξωμεν μαζί.
Βουλγάροι κι Αρβανήτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί,
Αράπηδες και άσπροι, με μια κοινήν ορμή,
Για την ελευθερίαν, να ζώσωμεν σπαθί,
πως είμαστ’ αντριωμένοι, παντού να ξακουσθή.
…
Λεβέντες αντριωμένοι, Μαυροθαλασσινοί,
ο βάρβαρος ως πότε, θε να σας τυραννή.
Μην καρτερήτε πλέον, ανίκητοι Λαζοί,
χωθήτε στο μπογάζι, μ’ εμάς και σεις μαζί.
…
Ο κόσμος να γλυτώση, απ’ αύτην την πληγή,
κ’ ελεύθεροι να ζώμεν, αδέλφια εις την γη.
Είναι προφανώς έντονη η πίστη και η αφοσίωση του Ρήγα στην πατρίδα αλλά και η διαβαλκανική ανεξίθρησκη προσέγγιση του. Προσωπικά, με προβληματίζει η αναφορά του σε «Αρβανήτες» (ως ξεχωριστό έθνος;) και «Λαζούς» (ταυτιζόμενοι με τους Πόντιους;) και αποτελεί κίνητρο για περαιτέρω διερεύνηση.
Ο Μέγας Πρίγκηπας (επί δύο και επί τρία)…
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης (12 Δεκεμβρίου 1792 – 31 Ιανουαρίου 1828) ήταν Έλληνας πρίγκιπας, στρατιωτικός, λόγιος και αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας. Φαναριώτης (γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη) με καταγωγή από το Υψηλό, της περιοχής του Όφεως, στον Πόντο.
Όταν του προτάθηκε η ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας αποφάνθηκε με το ιστορικό [πηγή: https://www.lawandorder.gr/Article/102462/ellada/alexandros-ypsilantis-o-epanastatis-prigkipas]:
«… Αν εγώ εγνώριζον ότι οι ομογενείς μου είχον ανάγκην από εμέ και εστοχάζοντο, ότι εδυνάμην να συντελέσω εις την ευδαιμονίαν των, σου λέγω εντίμως, ότι ήθελον μετά προθυμίας κάμω κάθε θυσίαν, ακόμη και την κατάστασίν μου, και τον εαυτόν μου θα εθυσίαζον υπέρ αυτών. …».
Παραθέτω απόσπασμα του Όρκου των Φιλικών [πηγή: http://photodentro.edu.gr/photodentro/epanastasi_thourios_pidx0051813/texts/orkos_filikwn.html]
«Ορκίζομαι ενώπιον του αληθινού θεού οικειοθελώς, … Τέλος πάντων ορκίζομαι εις σε, ω ιερά πλην τρισάθλια πατρίς, ορκίζμαι εις τους πολυχρονίους βασάνους Σου, ορκίζομαι εις τα πικρά δάκρυα, τα οποία τόσους αιώνας έχυσαν και χύνουν τα ταλαίπωρα τέκνα Σου, εις τα ίδια μου δάκρυα, χυνόμενα κατά ταύτην την στιγμήν, και εις την μέλλουσαν ελευθερίαν των ομογενών μου, ότι αφιερώνομαι όλως εις Σε. Εις το εξής Συ θέλεις είσαι η αιτία και ο σκοπός των διαλογισμών μου. Το όνομά Σου ο οδηγός των πράξεών μου και η ευτυχία Σου η ανταμοιβή των κόπων μου. Η θεία δικαιοσύνη ας εξαντλήση επάνω εις τη κεφαλήν μου όλους τους κεραυνούς της, το όνομά μου να είναι εις αποστροφήν, και το υποκείμενόν μου το αντικείμενον της κατάρας και του αναθέματος των Ομογενών μου, αν ίσως λησμονήσω εις μίαν στιγμήν τας δυστυχίας των και δεν εκπληρώσω το χρέος μου. Τέλος ο θάνατός μου ας είναι η άφευκτος τιμωρία του αμαρτήματός μου, δια να μη μολύνω την αγνότητα της Εταιρείας με την συμμετοχήν μου. …»
Ο Α. Υψηλάντης συγκροτεί τον Ιερό Λόχο αποτελούμενο από 500 σπουδαστές, εκδίδει προκήρυξη ανεξαρτησίας, περνάει τον ποταμό Προύθο στις 22 Φεβρουαρίου 1821 και υψώνει τελικά τη σημαία της Επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και συγκεκριμένα στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, δύο μέρες αργότερα, στις 24 Φεβρουαρίου εκδίδοντας επαναστατική προκήρυξη με τον τίτλο «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος» (https://www.ypsilantio.gr/content/istorika-stoixeia/sylloges/diafora/42-laquo-maxoy-yper-pistews-kai-patridos-raquo). Στις 26 Φεβρουαρίου 1821 στο ναό των Τριών Ιεραρχών τελείται δοξολογία, κατά την οποία ο Μητροπολίτης Βενιαμίν ευλογεί πρόχειρη σημαία με έμβλημα το Σταυρό και, κατά το βυζαντινό τυπικό, παραδίδει το ξίφος στον Α. Υψηλάντη. Στις 4 Μαρτίου οι Έλληνες ναυτικοί κυριεύουν και εξοπλίζουν 15 πλοία, ενώ στις 17 Μαρτίου ο Α. Υψηλάντης υψώνει τη σημαία στο Βουκουρέστι, αντιμετωπίζοντας το στρατό τριών πασάδων. Τρεις μήνες αργότερα, στις 7 Ιουνίου 1821, ο στρατός του Α. Υψηλάντη καταστράφηκε στη μάχη του Δραγατσανίου και υποχώρησε προς τα αυστριακά σύνορα. Ο Α. Υψηλάντης παραδόθηκε στους Αυστριακούς, φυλακίστηκε και απελευθερώθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1827. Η κλονισμένη υγεία του δεν του επέτρεψε έκτοτε να βοηθήσει το επαναστατημένο έθνος. Δύο μήνες μετά την αποφυλάκισή του αποσύρθηκε στη Βιέννη, όπου και πέθανε σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και μιζέριας στις 31 Ιανουαρίου, 1828.
Ο αδερφός του Αλέξανδρου, Δημήτριος Υψηλάντης (Κωνσταντινούπολη 1793 – Ναύπλιο 5 Αυγούστου 1832) στάθηκε δίπλα του από την πρώτη μάχη και πολέμησε μέχρι και την τελευταία μάχη χωρίς να προβάλει την πριγκηπική του καταγωγή. Αντίθετα, με ταπεινότητα, πίστη στον αγώνα, με ανιδιοτέλεια και ανυστεροβουλία, αγωνίσθηκε. Ο Δημήτριος θρυλοποιήθηκε από φιλέλληνες των ΗΠΑ (λανθασμένα υποστήριξαν ότι συμμετείχε στον δικό τους επαναστατικό αγώνα), τίμησαν το όνομα του δίνοντας το σε πόλη των ΗΠΑ (Ypsilanti, Michigan), όπου έχει εγερθεί περίλαμπρος προτομή του με τις σημαίες των ΗΠΑ και Ελλάδος να κυματίζουν νυχθημερόν.
Παράλληλα με τους Αλέξανδρο και Δημήτριο, έδρασε και ο αδερφός τους, ο πρίγκιπας Νικόλαος Υψηλάντης (Κωνσταντινούπολη 1796 – Οδησσός, Ρωσική Αυτοκρατορία, 1833) ως αγωνιστής της Επανάστασης του 1821.
Επίλογος -υπεροχής και κατάντιας- σε μια παράγραφο…
Η αναφορά στα ανωτέρω ονόματα, που επιλέχθηκαν ως έχοντες σημαντικό ρόλο στο χάραμα της Επανάστασης, δεν υποτιμά την τεράστια παρουσία, τον σημαντικότατο ρόλο, τον υπέρτατο αγώνα, τις γενναιόδωρες δωρεές και τις μεγάλες θυσίες πολλών άλλων, ανδρών και γυναικών, λαϊκών και κληρικών, σε στεριά και θάλασσα. Κάποιοι δε από αυτούς εγκλείσθηκαν σε φυλακές, άλλοι πέθαναν σε πεζοδρόμια δεινοπαθούντες και επαιτώντας για ένα κομμάτι ψωμί, άλλοι εξοστρακίστηκαν, ακόμη και εκτελέσθηκαν όχι μόνο βιολογικά. Ούτε βέβαια σκοπός μου ήταν η αθώωση πρωταγωνιστών που το πρόσημο της εθνικής και πατριωτικής τους προσφοράς ήταν αρνητικότατο και όμως «ηρωποιήθηκαν» και μάλιστα τιμήθηκαν, ακόμη και εκλέχτηκαν σε ανώτατα πολιτικά αξιώματα.
Ζήτω η Ελλάς!
Ζήτω η Ελευθερία!
Ζήτω ο Ελληνισμός και ο Φιλελληνισμός!
Τιμή, σεβασμός και δόξα στους Ήρωες του ’21!
Υ.Γ. Δεν θα μου επέτρεπαν πότε δύο εξαιρετικοί -ακαδημαϊκού επιπέδου- αείμνηστοι φιλόλογοι μου, ήτοι, ο “συντηρητικός” Κωνσταντίνος Σημαιοφορίδης και ο “προοδευτικός” Δημοσθένης Κεπαπτσόγλου να ανεχόμουν (πολύ δε περισσότερο να χαριζόμουν) και να προέβαλα “ήρωες” με εθνική προσφορά που έφερε αρνητικό (ή έστω αμφισβητήσιμο) πρόσημο ή να παραμέριζα και να λησμονούσα πραγματικούς ήρωες γιατί κάποια κέντρα, συστήματα, κύκλοι, ίντριγκες ή “εθνικοί” τσαρλατάνοι αποφάσισαν να μηδενίσουν την προσφορά τους, να τους υπονομεύσουν ακόμη και να τους ξεφτιλίσουν. Δεν θα έκανα ποτέ κάτι τέτοιο συνειδητά ή σκόπιμα. Από λάθος ίσως. Από παράβλεψη ίσως. Συνειδητά ή σκόπιμα ποτέ. Είναι ατιμία, είναι ανήθικο. Είναι θέμα προσωπικών αρχών, θέμα σεβασμού στην αλήθεια, και θέμα πατριωτικού χρέους διότι «το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι Αληθές».
