Τοῦ Τίτου Ἰω. Ἀθανασιάδη

ΤΡΑΓΙΚΟ ἀλλά ἡρωϊκό θάνατο βρῆκε, πρό ἑκατό ἀκριβῶς ἐτῶν, ὁ ἐξέχων Τοῦρκος διανοούμενος, ποιητής, δημοσιογράφος καί φιλελεύθερος πολιτικός (ὑπουργός Ἐσωτερικῶν γιά μικρό διάστημα, τό 1919) Ἀλῆ Κεμάλ μπέης, προπάππους τοῦ σημερινοῦ Πρωθυπουργοῦ τῆς Μεγάλης Βρεταννίας, Μπόρις Τζόνσον.

Ὁ Ἀλῆ Κεμάλ μπέης δολοφονήθηκε τήν 6η Νοεμβρίου 1922, σέ ἡλικία 53 ἐτῶν, κατά τόν ἀγριότερο τρόπο, ἀπό πιστούς στόν Μουσταφᾶ Κεμάλ Τσέτες καί ὄχλο κοινωνικῶν ἀποβρασμάτων, κατόπιν διαταγῆς τοῦ στρατηγοῦ Νουρεντίν πασᾶ, διοικητῆ τοῦ Α΄ Σώματος Στρατοῦ, στήν πόλη Νικομήδεια (Ἰζμέτ). Ὁ Νουρεντίν εἶχε διατάξει καί τήν ἄγρια δολοφονία τοῦ Χρυσοστόμου Σμύρνης, τήν 27η Αὐγούστου 1922.

Μέ τήν ἐνέργειά του ὁ Νουρεντίν ἐπεδίωκε νά ἀπαλλάξει τῶν εὐθυνῶν του τό «κράτος τοῦ Ἀτατούρκ» καί νά ἀποδώσει τά δύο φοβερά ἐγκλήματα σέ ἐκδίκηση τοῦ ἴδιου τοῦ λαοῦ.

Οἱ δύο δολοφονίες μοιάζουν κατά κάποιο τρόπο, καθώς προηγήθηκε αὐτῶν βίαιη διαπόμπευση καί λιντσάρισμα, τοῦ μέν ἁγίου πλέον Χρυσοστόμου Σμύρνης ἀπό φανατισμένο καί καθοδηγούμενο ὄχλο, πού κατακρεούργησε τόν Ἕλληνα ποιμενάρχη τοῦ ἑλληνορθοδόξου ποιμνίου τῆς Σμύρνης, τοῦ δέ Ἀλῆ Κεμάλ μπέη ἀπό ἐπίσης φανατισμένο καί καθοδηγούμενο πλῆθος Τσετῶν (ἀτάκτων) πολεμιστῶν καί λαϊκῶν στιφῶν χαμηλῆς κοινωνικῆς στάθμης.

Ἡ ἐκτέλεση τοῦ Ἀλῆ Κεμάλ πραγματοποιήθηκε δύο μῆνες μετά ἀπό αὐτήν τοῦ Χρυσοστόμου καί τή νίκη τῶν δυνάμεων τοῦ Μουσταφᾶ Κεμάλ (Ἀτατούρκ) ἐπί τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ (τέλος Αὐγούστου 1922) καί τήν ἐπακολουθήσασα βιαία Ἔξοδο τῶν Μικρασιατῶν Ἑλλήνων (1.5 ἑκατομμύριο) καί δεκάδων χιλιάδων Ἀρμενίων – ὅσων καί ἀπό τίς δύο ἐθνότητες διέφυγαν τίς ἀμείλικτες σφαγές, στίς ὁποῖες ὑποβάλλονταν συνεχῶς ἀπό τό 1912 οἱ ὁμογενεῖς τους, ἀπό τούς Νεότουρκους ἀρχικά καί κατόπιν ἀπό τίς δυνάμεις τοῦ Ἀτατούρκ. Ὁ Ἀλῆ Κεμάλ εἶχε καταγγείλει διεθνῶς, μέ τήν ἀρθρογραφία του μέσῳ φιλελευθέρων ἐφημερίδων τῆς Τουρκίας καί κυρίως τῆς Peyâm Sabah (Πεγιάμ Σαμπάχ), τήν ὁποία διηύθυνε, ἀλλά καί μέ δημόσιες ὁμιλίες του, ὡς «ἱστορικό ἔγκλημα τεραστίων διαστάσεων» τήν σφαγή τῶν χριστιανικῶν μειονοτήτων. Μέ μερικά στελέχη τῶν μειονοτήτων αὐτῶν, ἰδίως διαπρεπεῖς Ἕλληνες, ὁ Ἀλῆ Κεμάλ εἶχε ἀναπτύξει στενές σχέσεις.

Τό γεγονός αὐτό, ὅπως καί τό ὅτι ὁ Ἀλῆ Κεμάλ μετέσχε στήν ἀντιπροσωπεία τῆς Ὀθωμανικῆς Τουρκίας στήν Διάσκεψη τῆς Εἰρήνης τῶν Παρισίων (1919), ἀπό τήν ὁποία προῆλθε ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν (1920), πού ἐκχωροῦσε στήν Ἑλλάδα τήν Ἀνατολική Θράκη, μετά προηγηθεῖσα ὅμως στρατιωτική ἀπελευθέρωσή της, καί προέβλεπε δημοψήφισμα τοῦ λαοῦ τῆς Σμύρνης γιά τήν περιέλευση ἤ ὄχι τῆς περιοχῆς της στήν ἑλληνική ἐπικράτεια, ἀπετέλεσαν μερικούς ἀπό τούς λόγους τῆς δολοφονίας του.

Ἄλλοι λόγοι πρέπει νά θεωρηθοῦν: Πρῶτον, ἡ ἐκ μέρους τοῦ Ἀλῆ προβολή τῆς ἄποψης ὅτι οἱ ἀμιγῶς Τοῦρκοι δέν ἀποτελοῦσαν τήν πλειοψηφία τοῦ λαοῦ τῆς Ὀθωμανικῆς Τουρκίας, ὄντες μόνο 3 ἑκατομμύρια, ἀπό τά 9.5 περίπου ἑκατομμύρια τῶν κατοίκων της.

Ἡ ἄποψη αὐτή δικαίωνε τίς χριστιανικές καί μή τουρκικές μουσουλμανικές μειονότητες (Γεωργίου Κλεάνθους Σκαλιέρη: «Λαοί καί φυλές τῆς Μικρᾶς Ἀσίας», Ἀθήνα 1922, «Ρῆσος» 1990). Δεύτερον, ἡ ἐκ μέρους τοῦ Ἀλῆ αὐστηρή κριτική κατά τοῦ Κεμάλ Ἀτατούρκ γιά τήν μή ἀποδοχή τῆς Συνθήκης τῶν Σεβρῶν καί γιά τήν ἔναρξη ἐνόπλου ἀγῶνα ἐναντίον τῆς σουλτανικῆς κυβέρνησης, τῆς ὁποίας ὁ ἴδιος ὁ Ἀλῆ ἦταν ὑπουργός ἐπί τῶν Ἐσωτερικῶν ἀπό 4 Μαρτίου – 20 Ἰουνίου 1919 (ἐντός τῆς περιόδου τῆς ὁποίας ἔγινε ἡ ἑλληνική ἀπόβαση στή Σμύρνη). Ἀλλά καί γιά τήν ἐπί τῶν ἡμερῶν τῆς ἀνταρσίας τοῦ Ἀτατούρκ (1919-1922) κορύφωση τῶν σφαγῶν τῶν Ἑλλήνων καί Ἀρμενίων. Ὅπως καί γιά τήν ἵδρυση ἀπό τόν Ἀλῆ καί ἄλλους φιλελευθέρους Τούρκους πολιτικούς καί διανοουμένους, τῆς «Φιλοβρεταννικῆς Ἑταιρείας», πού ὑποστήριζε τόν ἐκσυγχρονισμό – ἐξευρωπαϊσμό τῆς Τουρκίας ὑπό τήν προστασία τῆς Μεγάλης Βρεταννίας.

Στήν ἀρθρογραφία του κατά τοῦ Ἀτατούρκ, ὁ Κεμάλ δέν δίσταζε νά τόν ἀποκαλεῖ τύραννο καί τό καθεστώς πού ἐπέβαλε τυραννικό.

Πιστοί στόν Κεμάλ Ἀτατούρκ ἀξιωματικοί καί παραστρατιωτικοί συνέλαβαν τόν Ἀλῆ Κεμάλ μπέη τήν 4η Νοεμβρίου 1922, μέσα σέ κουρεῖο στήν Κωνσταντινούπολη – τόπο διαμονῆς του, χωρίς νά ἔχει ἐκδοθεῖ κατ’ αὐτοῦ ἔνταλμα.

Οἱ συνωμότες, πού συνέλαβαν καί ἀπήγαγαν τόν Ἀλῆ Κεμάλ, τόν ἐπιβίβασαν σέ βενζινάκατο, πού τόν μετέφερε στήν ἀσιατική ἀκτή τῆς Κωνσταντινούπολης, ἀπ’ ὅπου μέ αὐτοκίνητο θά τόν ὁδηγοῦσαν στήν Ἄγκυρα, προκειμένου νά δικαστεῖ ἀπό τήν «δικαιοσύνη» τοῦ κράτους τοῦ Ἀτατούρκ.

Ὅταν ἡ ὁμάδα τῶν ἀπαγωγέων καί ὁ ἀπαχθείς ἔφθασαν στή Νικομήδεια (Izmit), ὁ ἐκεῖ διοικητής τοῦ Α΄ Σώματος Στρατοῦ, Νουρεντίν πασᾶς, πού φαίνεται ὅτι ἦταν ὁ ἐμπνευστής τῆς σύλληψης καί μεταγωγῆς τοῦ Ἀλῆ Κεμάλ στήν Ἄγκυρα, διέταξε τήν ἐπί τόπου ἐκτέλεσή του, ἀπό τούς ἀπαγωγεῖς του καί ἄλλα παραστρατιωτικά ὄργανα, πού ὑπάγονταν στήν ἐξουσία του, καί μερίδα λαϊκοῦ ὄχλου.

Ὁ Ἀλῆ Κεμάλ ὑπέστη ἄγρια ἐπίθεση ἀπό τούς δολοφόνους του, πού ἔμοιαζαν μέ ἀφιονισμένα ἄτομα, τά ὁποῖα ἐπέπεσαν μέ ρόπαλα ἐναντίον του, ἔθραυσαν τό κρανίο του, μαχαίρωσαν τό σῶμα του ἐπανειλημμένως καί τόν ὑπέβαλαν σέ ἄγριο λιθοβολισμό, ἀποκαλῶντας τον «προδότη», «ἄτιμο» καί «ὄργανο τῶν ξένων».

Στή συνέχεια, τό ἄψυχο σῶμα τοῦ Ἀλῆ Κεμάλ κρεμάστηκε σέ ἀγχόνη, ὅπου παρέμεινε αἰωρούμενο γιά πολλές ὧρες.

Κατ’ αὐτόν τόν τρόπο, τό κεμαλικό καθεστώς ἀπαλλάχθηκε τοῦ πιό ἐπικίνδυνου ἴσως ἀντιπάλου του. Αὐτοῦ πού θά ἡγεῖτο τῆς ἐναντίον του ἀντιπολίτευσης. Ὅπως ἤδη ἐλέχθη, ἀπό τό 1919 ὁ Ἀλῆ Κεμάλ ἀντιπολιτευόταν τόν συνεπώνυμό του, Μουσταφᾶ (Ἀτατούρκ), καί στά τέλη τοῦ 1921 εἶχε ἀρχίσει ὀξύτατη κατ’ αὐτοῦ κριτική, ὑπερασπιζόμενος τά δικαιώματα τῆς ἀντιπολίτευσης, πού ὁ ἀνατέλλων ἡγέτης τῆς Τουρκίας καταπατοῦσε κατάφωρα.

Σέ ἕνα κείμενό του, ὁ Ἀλῆ Κεμάλ, στήν ἐφημερίδα πού διηύθυνε, τήν Peyâm Sabah (Πεγιάμ Σαμπάχ) τῆς Κωνσταντινούπολης, μέ ἡμερομηνία 27 Δεκεμβρίου 1921, διαμαρτύρεται στίς εὐρωπαϊκές κυβερνήσεις, διότι ἀσκοῦσαν πίεση στόν Κεμάλ νά σεβαστεῖ τά δικαιώματα μόνο τῶν χριστιανικῶν μειονοτήτων καί ὄχι καί τῆς τουρκικῆς ἀντιπολίτευσης στήν τυραννική πολιτική του. Ἰδού τί γράφει:

«Ὅταν (ἡ Εὐρώπη) μιλάει γιά τά δικαιώματα τῶν μειονοτήτων, δέν ἐννοεῖ παρά τίς χριστιανικές μειονότητες. Ἡ ἀντιπολίτευση, ὅμως, δέν εἶναι κι αὐτή μία μορφή μειονότητας; Δέν ὑπέφερε περισσότερο καί ἀπ’ τούς ἴδιους τούς μή μουσουλμάνους ἐξ αἰτίας τῆς ἑνωτικῆς (σ.σ. ἐννοεῖ τήν ἀναγκαστική ἑνοποίησή της μέ τό κίνημα τῶν Νεοτούρκων) ἤ ἐθνικιστικῆς τυραννίας; Δέν ἐξακολουθεῖ νά ὑποφέρει ἀκόμη καί σήμερα;» (ἐπί Ἀτατούρκ δηλαδή). (Ε. Nicol: «Οἱ Σύμμαχοι καί ἡ κρίση στήν Ἀνατολή» – μετάφραση Ἄννα Κατρᾶ, σχόλια – πρόλογος Θεοδόσης Πυλαρινός, ἐκδόσεις «ΕΙΡΜΟΣ»). Μετά τέσσερεις ἡμέρες (31 Δεκεμβρίου 1921), ὁ Ἀλῆ Κεμάλ λοιδορεῖ τήν προβαλλομένη ἀπό τόν Ἀτατούρκ πολιτική ὡς ἐθνική, γράφοντας τά ἑξῆς: «Δέν καταλαβαίνουμε τί σχέση θά μποροῦσε νά ὑπάρχει ἀνάμεσα στήν ἀρχή τῶν ἐθνοτήτων καί μία ὀλέθρια φατρία, πού ἄλλο δέν ξέρει παρά νά κάνει αἰσθητή στόν λαό τήν ἀβάσταχτη τυραννία της, σφάζοντας καί ἀπαγχονίζοντας» (Ε. Nicol: «Οἱ Σύμμαχοι καί ἡ κρίση στήν Ἀνατολή»). Ὁ Ἀλῆ Κεμάλ ἀποκαλεῖ τήν ὁμάδα τοῦ Ἀτατούρκ «φατρία» καί τήν καταγγέλλει ὡς τυραννική, «σφάζοντας καί ἀπαγχονίζοντας».

Ἡ ἰδιωτική ζωή του

Ὁ Ἀλῆ Κεμάλ σπούδασε στήν Εὐρώπη καί ἀπέκτησε νοοτροπία Εὐρωπαίου, φιλελεύθερου καί προοδευτικοῦ ἀτόμου. Παντρεύτηκε ἀπό ἔρωτα μία Ἀγγλοελβετίδα νέα καί μετακόμισε στήν Ἀγγλία, ὅπου ἔμενε ἡ πεθερά του μέ τό ἐπώνυμο Τζόνσον. Μέ τή σύζυγό του ἀπέκτησε δύο ἀγόρια (ἀπό τά ὁποῖα τό ἕνα πέθανε 1½ ἔτους) καί ἕνα κορίτσι. Στή γέννηση τοῦ τελευταίου παιδιοῦ τους, ἡ γυναῖκα του πέθανε ἀπό ἐπιλόχειο πυρετό.

Τό ἀγόρι πού ἐπέζησε, εἶχε γεννηθεῖ τό 1909 καί ὀνομάστηκε Ὀσμάν Γουΐλφρεντ Κεμάλ-Τζόνσον.

Μέ τήν ἔναρξη τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων, ὁ Ἀλῆ Κεμάλ ἐπέστρεψε στήν Τουρκία, ὅπου σέ λίγο συνῆψε δεύτερο γάμο μέ τήν κόρη ἑνός πασᾶ. Μαζί της ὁ Ἀλῆ ἀπέκτησε ἕνα γυιό, τόν Ζέκι Κιουνεράλπ, ὁ ὁποῖος στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ 1960 ὑπηρέτησε ὑφυπουργός Ἐξωτερικῶν τῆς Τουρκίας. Ἀργότερα, ὡς πρεσβευτής στή Μαδρίτη, τό 1978, δολοφονήθηκε ἀπό ἕναν Ἀρμένιο, λόγῳ τῆς ἰδιότητάς του. Ὁ δολοφόνος εἶναι προφανές ὅτι δέν γνώριζε τούς ἀγῶνες τοῦ πατέρα του, Ἀλῆ Κεμάλ, ὑπέρ τῶν Ἀρμενίων.

Ὁ Ἀγγλο-Τοῦρκος Ὀσμάν Γουΐλφρεντ Τζόνσον, γυιός τοῦ Ἀλῆ Κεμάλ, μετά τήν ἀναχώρηση τοῦ πατέρα του γιά τήν Τουρκία, ἔτυχε ἐξαιρετικῆς μορφώσεως στήν Ἀγγλία, χάρις στή βοήθεια καί πρωτοβουλία τῆς Ἀγγλίδας γιαγιᾶς του. Παντρεύτηκε καί αὐτός μέ Ἀγγλίδα ἀριστοκράτισσα, μέ τήν ὁποία ἀπέκτησε, τό 1940, τόν Στάνλεϋ Τζόνσον, πατέρα τοῦ σημερινοῦ Πρωθυπουργοῦ τῆς Μεγάλης Βρεταννίας καί θερμοῦ φιλέλληνα (μέ κατοικία στό Πήλιο) καί ἀπετέλεσε μέλος τῆς ἀνώτερης κοινωνίας τῆς Ἀγγλίας.

Ὁ Στάνλεϋ, φοιτητής ὤν τῶν Οἰκονομικῶν Ἐπιστημῶν στό Πανεπιστήμιο Κολούμπια τῶν ΗΠΑ, γνώρισε καί ἐρωτεύτηκε τήν ἐπίσης Ἀγγλίδα ἀριστοκράτισσα, μικρότερης ἀπ’ αὐτόν ἡλικίας Σάρλοτ Φώσετ, τήν ὁποία παντρεύτηκε τό 1963. Ἕναν χρόνο μετά (1964), ὁ Στάνλεϋ καί ἡ Σάρλοτ ἔφεραν στόν κόσμο τόν σημερινό Πρωθυπουργό τῆς Μεγάλης Βρεταννίας, Μπόρις Τζόνσον, ὁ ὁποῖος (ὅπως καί ἡ ἀδελφή καί ὁ ἀδελφός του) ἔτυχε ἐπιμελημένης ἀγωγῆς καί μορφώσεως στά πιό ἀριστοκρατικά κολλέγια καί φημισμένα πανεπιστήμια τῆς Ἀγγλίας καί μέ ἐπιδόσεις τοῦ «ἄριστα» σέ πολλά μαθήματα καί ἰδιαιτέρως στά ἀρχαῖα ἑλληνικά, τῶν ὁποίων ὑπῆρξε λάτρης, ὅπως γενικά τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας καί τῆς ἱστορίας της, τῆς φιλοσοφίας της κ.λπ.

Οἱ συχνές ἰδιωτικές ἐπισκέψεις του στήν Ἑλλάδα, κυρίως τά καλοκαίρια, ἀποτελοῦν πρόσθετη ἀπόδειξη τοῦ φιλελληνισμοῦ του. Κατά διαστήματα, ἐξάλλου, ὑπῆρξε ἐπικριτικός τῆς πολιτικῆς τοῦ Ἐρντογάν. Ἐνῷ, κατά τήν ἐκστρατεία του ὑπέρ τῆς ἐξόδου τῆς Μεγάλης Βρεταννίας ἀπό τήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση, ἕνα ἀπό τά ἐπιχειρήματά του ἦταν ὁ κίνδυνος εἰσόδου στή χώρα του ἑκατομμυρίων Τούρκων, σέ περίπτωση πού ἡ Τουρκία ἀποτελοῦσε κι αὐτή στό μέλλον, μέλος τῆς ΕΕ καί ἡ Ἀγγλία παρέμενε σ’ αὐτήν. Νά ὑπῆρχε, ἄραγε, στό ἐπιχείρημα αὐτό τοῦ Μπόρις Τζόνσον τό σπέρμα τῆς βαθειᾶς πικρίας ἀπό τήν ἄγρια δολοφονία τοῦ προπάππου του, Ἀλῆ Κεμάλ, τό 1922;

Στοιχεῖα γιά τό παρόν ἄρθρο ἐλήφθησαν, ἰδίως γιά τήν ἰδιωτική ζωή τοῦ Ἀλῆ Κεμάλ, καί ἀπό τήν Wikipedia.

=========================

Why Was Boris Johnson’s Ottoman Great-Grandfather Murdered?

by Uzay Bulut